Numero: 007052

Rubriko: Ekonomio

Redaktoro: Roland Rotsaert <rotsaert@esperanto.be>, oficeje <rotsaertr@ccrek.be>

Prioritato: 2

Korektita versio

ENERGIO

Verda nature, science, socie

Pli kaj pli da homoj seræas eblojn investi þparmonon laý etike akceptebla maniero. Unu maniero estas investi øin en medikonsciaj projektoj, ekzemple rilate al energiproduktado.

Por ebligi tion, en Belgio en 1992 fondiøis Ecopower, kooperativo, kies celo estas ebligi, ke la loka loøantaro povu partopreni en energiproduktejoj kun la aldona kondiæo, ke tiuj entreprenoj agu medikonscie. Tiucele la asocio emisias akciojn.

Kvankam la akcioj havas nominalan valoron, kaj ne estas borsaj valoroj -- do ilia valoro ne rapide kreskas pro spekulado, tamen temas pri profitdona investo, æar øi okazas en sektoro, kiu havas bonan aýguron,1 dum ankaý la entreprenaj rezultoj estas sufiæe certaj, æar antaýkalkuleblaj.2

Malfermiteco kaj informado

Sed ne nur pro sia medikonscia labormetodo la asocio malsimilas aliajn, tradiciajn -- ofte grandajn kaj eæ multnaciajn3 -- entreprenojn. Ankaý øia kondutmaniero rilate al malfermiteco kaj informado estas malsama. Kiam en la 70aj kaj 80aj jaroj la grandaj elektroproduktantoj konstruis nukleajn centralojn, la publiko devis kontentiøi per la informoj: ke tiu energifonto estas la plej malmultekosta, kaj ke ne estas iu ajn danøero de nuklea katastrofo. Okazinta¼oj en ekzemple Harrisburg (Usono), Sellafield (Britio) kaj Æernobil (tiama Sovetio) intertempe sufiæe pruvis la lastan argumenton falsa. Æar nun en la energikostoj oni komencas kalkuli ankaý la kostojn por prilabori la nuklean defala¼on kaj la malkonstruadon de malnovaj centraloj, ankaý la unua suferas pro malkredindeco.

Tute malsame agas la firmao Ecopower. Akciuloj ricevas abundan dosieron plenan je informoj pri la projekto. Øi havas plurajn æapitrojn: ekzemple unu pri brulgasoj, unu pri renovigebla energio, unu, kiu motivas la elekton favore al ventoenergio, unu pri la klimataj cirkonstancoj, kiuj pravigas la optimisman rezultokalkulon kaj unu pri eventualaj problemoj.

Kvankam oni povus kontraýargumenti, ke facilas prezenti nur la pozitivajn flankojn, oni devas konfesi, ke tamen la raportoj meritas nian fidon. Pri la lasta æapitro -- tiu pri eventualaj problemoj -- estas okulfrape, ke la dosiero starigas pli da demandoj pri risko, ol individuo mem povus pripensi. Aý æu vi iam pripensis, ke eble la turnado de la flugiloj de ventomuelilo povus kaýzi øenajn rebrilojn en via loø- aý dormo-æambro? La dosiero do ne evitas paroli pri iu ajn danøero aý øeno por la mediloøantoj (æu homaj, æu bestaj).

Æio videblas

Malfermiteco estas la slogano, kaj ventomuelilo estas taýga simbolo. Øi ne havas kaþitajn kondukilojn aý stokejojn, el kiuj povas liki noca likva¼o; øi ne havas nevideblajn elpeladojn de (venenaj) gasoj; øi ne bezonas gigantajn sekurecmezurojn, kiam oni "hejmenveturigas" pritraktitan nuklean defala¼on. Kaj finfine øi apenaý kaýzas rubon. La sola defala¼o, konstrumaterialoj, estas preskaý centelcente reuzebla.

Tamen, povus esti riskoj, kaj la dosiero ne evitas nomi ilin. Ili troviøas en kvar kampoj: bruo, lumo, bestoj kaj vido.

Pri la bruo oni faris studon en diversaj situacioj: evidentiøis, ke laý bruo ventomuelilo estas en ege bona situacio, inter la sonnivelo de dormoæambro kaj tiu de manøosalono. Por ekscii tion oni fakte ne vere bezonas sciencan studon. Oni povas sperti tion persone. Vojaøante tra Germanio lastan aprilon, mi haltis en aýtoþosea benzinejo. Apude staris funkcianta ventomuelejo. Scivole pri øia bruo mi promenis al øi kaj mi povis sperti, ke mi devis apudiøi je malpli ol 200 metroj, antaý ol la svingosono de la flugiloj superis la bruon de la aýtoþoseo. Estas do klare, ke ventomuelilo starigita iom for de loøareo ne kaýzos bruøenon.

Samon oni povas diri pri rebriloj kaj ombro. Eæ en plej malbonaj cirkonstancoj, tio estas, kiam la suno estas malalta en la æielo kaj troviøas neniu obstaklo inter la muelilo kaj la mezurpunkto (ekzemple iu fenestro de apuda domo), la daýro de rebrila øeno en sama loko daýros ne pli longe ol kelkaj minutoj.

Pri la vido estas klare, ke oni devas iom zorge elekti la lokon, kie oni starigos la muelilon. Tamen, se same zorge oni aplikus tiun regulon seræante lokojn por la multaj antenoj por la poþtelefona reto, sendube kovri tutan areon iøus, se ne nefarebla, sendube ege malfacila tasko.

La lasta danøero estas tio, ke la altega muelilo povus endanøerigi la faýnon. Por bestoj, kiuj vivas sur la grundo, tamen stariøas neniu problemo. La muelilo ne moviøas kaj, æar brutaro kaj aliaj bestoj sufiæe rapide alkutimiøas al nova obstaklo en sia medio, krom hazarde preterpasantajn donkiðotojn ventomuelilo ne povas damaøi vivantan esta¼on. Por birdoj -- precipe nokte flugantaj migraj birdoj -- povus ekzisti la danøero, ke ili trafas la turniøantajn flugilojn. La elekto de malrapide turniøantaj mueliloj malgrandigas tiun riskon. Pli granda risko por ili estas alttensiaj dratoj kaj aviadilaj motoroj. Tamen ankaý laý tiaj argumentoj la dosiero prenis nekutiman starpunkton. Pli granda risko de alia fenomeno ne pravigas eventualan novan riskon eæ malgrandan. Spertoj pri jam ekzistantaj mueliloj pruvas, ke birdoj apenaý estas trafitaj de la flugiloj. Kontraýe eæ, rabobirdoj elektas la altan konstrua¼on kiel gvatejon kaj manøejon. Birdaj resta¼oj trovitaj sub ventomueliloj plej ofte estas de iliaj viktimoj, ne de la tribrakaj gigantoj.

Konkludo

Estas klare, ke laý vidpunktoj de ekonomia profito kaj medio, investi monon en ventomuelilaj projektoj estas saøa afero. La projekto mem ankaý povas havi edukan valoron kaj pozitivajn efikojn je la socio. Unu el ili estas, ke restariøas la ligo inter la homo kaj la energio, kiun li uzas.

Guido VAN DAMME

1. La bona aýguro konsistas en tio, ke laýleøe la elektrokompanioj devas liveri 3 % da "verda" elektro, kaj sendube tiu kvanto estonte nur kreskos.

2. La entreprena rezulto estas pli-malpli precize antaýkalkulebla pro tio, ke plej multaj el la eroj estas konataj: la prezo de kurento estas fiksita laýleøe por periodo de 10 jaroj, la averaøa vento en la regiono, kie la mueliloj estas starigotaj, estas konata, same do ankaý la produktokvanto. Ankaý la kostoj estas antaýkalkulitaj: konstruado kaj mastrumado.

3. La kooperativo povas tamen konkurenci kun tiaj entreprenoj. La publika reago estas tiom granda, ke øi superis la monajn bezonojn de la asocio. Tial øi povis kaj jam komenci trian projekton kaj akiri akciojn de ekologia produktejo de granda energi-entrepreno apud Zeebrugge.

La teksto estas verkita laý informoj el la dosiero "Muelilo por Eeklo", Ecopower, marto 2000. Pliaj informoj (nederlandlingvaj) haveblas interrete: www.ecopower.be.

ÿ;